Wat is lichtvervuiling en hoe kan verlichting bijdragen aan een duurzame toekomst?
Lichtvervuiling is een groeiend probleem in stedelijke gebieden. Het verstoort niet alleen de natuurlijke nachtelijke omgeving, maar heeft ook impact op mensen, dieren en de energiekosten. Bij Yourlight begrijpen we de balans tussen effectieve verlichting en duurzaamheid. In deze blog nemen we je mee in de wereld van lichtvervuiling, de nieuwste normen, en hoe wij samen kunnen zorgen voor een lichtplan dat efficiënt, milieuvriendelijk én dat voldoet aan de geldende steeds wordende (Europese) Normen.
Wat is lichtvervuiling
Lichtvervuiling ontstaat wanneer kunstlicht de nachtelijke omgeving onnodig verstoort. Dit probleem kent verschillende vormen:
- Overstraling (Glare): Fel licht dat direct in de ogen schijnt en voor verblinding zorgt.
- Hemelgloed (Skyglow): De oplichtende lucht boven steden, zichtbaar als een gloed die sterren en andere natuurlijke elementen onzichtbaar maakt.
Verstrooiing (Light Trespass): Licht dat ongewenst terechtkomt op plaatsen waar het niet nodig is, zoals woongebieden naast sportvelden of industrieterreinen.
Waarom is lichtvervuiling een probleem
Lichtvervuiling kan verschillende negatieve gevolgen hebben:
- Voor de gezondheid: Te veel blootstelling aan kunstlicht kan onze slaap verstoren en leiden tot gezondheidsproblemen.
- Voor dieren: Dieren, zoals (trek)vogels en vleermuizen, worden verward door onnatuurlijke lichtbronnen, wat hun gedrag kan beïnvloeden.
- Voor het milieu: Onnodige verlichting leidt tot onnodig verbruik van stroom, wat kan leiden tot een hogere uitstoot aan CO2, hetgeen weer een onnodige belasting van het milieu is.
- Voor de economie: Onnodige verlichting verhoogt energiekosten, wat resulteert in hogere uitgaven voor bedrijven en gemeenten.
De Rol van Verlichtingsnormen en -richtlijnen
In Nederland gelden specifieke normen en richtlijnen om lichtvervuiling te beperken. De normen worden opgesteld door het Europees Comité voor Normalisatie (CEN), waarvan het Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) onderdeel is. Deze normen gelden voor alle lidstaten van de EU. Inzake lichthinder zijn er ook specifieke lichtlijnen voor Nederland, opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV). Deze richtlijnen, vastgelegd in het rapport “Lichthinder 2020”, geven grenswaarden voor lichtsterkte en schijnbare oppervlakken om lichthinder in verschillende zones te minimaliseren. De zones zijn als volgt gedefinieerd:
Overzicht van de E-zones
| E-zone | Beschrijving | Voorbeelden van gebieden |
| E0 | Zeer donkere gebieden waar geen lichtvervuiling is toegestaan. | Astronomische observatoria, Dark-Sky reservaten. |
| E1 | Intrinsiek donkere gebieden waar zeer weinig kunstlicht toegestaan is. | Nationale parken, natuurgebieden. |
| E2 | Gebieden met lage omgevingshelderheid waar beperkte verlichting is toegestaan. | Landelijke gebieden, woonwijken buiten steden. |
| E3 | Stedelijke gebieden met middelmatige omgevingshelderheid waar matige verlichting is toegestaan. | Voorsteden, kleinere stadscentra, industriegebieden. |
| E4 | Stedelijke gebieden met hoge omgevingshelderheid waar meer verlichting toegestaan is. | Grote stadscentra, commerciële zones, havens, luchthavens. |
In Nederland, als EU lid, gelden specifieke normen om lichtvervuiling te beperken. De recent geüpdatete normen voor verlichting in de buitenruimte, NEN-EN 12464-2:2024, bevat nieuwe aangescherpte normen die bijdragen aan een betere balans tussen verlichting, welzijn en duurzaamheid.
Wat is er veranderd?
- Introductie van milieuzone E0: Speciaal voor astronomische observatoria en dark-sky gebieden, waar lichtvervuiling volledig geminimaliseerd moet worden.
- Strengere eisen voor lichtvervuiling: Lagere limieten voor lichtinval op gebouwen en openbare ruimten, en strengere controle op verblinding.
- Adaptieve verlichting: Verlichting kan dynamisch aangepast worden aan de omstandigheden, zoals tijd van de dag of aanwezigheid van mensen.
- Nieuwe verlichtingsrichtlijnen voor specifieke toepassingen: Bijvoorbeeld extra aandacht voor spoorweginstallaties en industriële terreinen.
Maximale lichtintensiteit per milieuzone
| Zone | Verticale Verlichtingssterkte (lx) | Luminantie gevel (cd/m²) | Maximale lichtintensiteit (cd) |
| E0 | 0 | 0 | 0 |
| E1 | 2 | 0,1 | 2.500 |
| E2 | 5 | 5 | 7.500 |
| E3 | 10 | 10 | 10.000 |
| E4 | 25 | 25 | 25.000 |
Natura 2000
Natura 2000-gebieden worden doorgaans geclassificeerd als E1-zones volgens de richtlijnen voor lichtvervuiling. Deze classificatie is bedoeld voor gebieden met een zeer lage omgevingshelderheid, zoals natuurgebieden en landelijke gebieden ver van stedelijke centra. Het doel is om de impact van kunstmatige verlichting op kwetsbare ecosystemen te minimaliseren. Deze informatie wordt bevestigd in het “Informatieblad E-zones lichthinder” van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV).
Het is belangrijk op te merken dat de exacte classificatie kan variëren op basis van lokale omstandigheden en beleidsbeslissingen. Voor specifieke informatie over de indeling van een bepaald Natura 2000-gebied is het raadzaam om contact op te nemen met de betreffende lokale of regionale autoriteiten.
De Oplossing: slim ontwerp met lichthinderberekeningen
Bij Yourlight gebruiken wij de meest recente normen en richtlijnen als basis voor het ontwikkelen van duurzame lichtplannen. Deze plannen omvatten:
- Berekeningen voor de schijnbare oppervlakte van armaturen (luminantie, gemeten in candela per m2).
- Maximale lichtintensiteit op specifiek aangewezen plekken (gemeten in candela).
- Optimale kantelhoeken om lichtverspilling te minimaliseren.
- Dynamische verlichtingstechnieken die zich aanpassen aan de omgeving.
https://yourlight.com/apm-terminals-maasvlakte-ii-b-v/
De werkwijze van Yourlight
Bij Yourlight zorgen we voor een verlichtingsontwerp dat voldoet aan de meest recente normen en richtlijnen op het gebied van (werk)verlichting in het algemeen en van lichthinder in het bijzonder. Tegelijkertijd zorgt het lichtplan voor een prettige en veilige werkomgeving. Onze werkwijze bestaat uit vier stappen:
- Inventarisatie van de wensen, behoeften en eisen van de eindgebruiker. Deze vormen de uitgangspunten voor elk lichtplan dat wij maken. De eindgebruiker moet krijgen wat hij nodig heeft, voor de langer termijn.
- Analyse van het Toepassingsgebied: Bepalen welke tabel uit de Europese Norm NEN-EN 12464-2:2024 van toepassing is, alsmede het bepalen van de milieuzone waarin het verlichtingsobject valt (E0, E1, E2, E3, E4).
- Berekening van Grenswaarden: Op basis van de zone en het type armatuur worden de maximale en minimale grenswaarden vastgesteld.
- Optimalisatie van de Kantelhoek en Lichtsterkte: Door te kiezen voor de juiste lichtsterkte om het vereiste lichtniveau en gelijkmatigheid te behalen, en door de juiste hoek te kiezen, wordt overmatige lichtvervuiling voorkomen. Idealiter passen we LED armaturen toe voorzien van een lens die zorgt voor een asymmetrische lichtverdeling, zodat de armaturen plat, dus parallel met de grond, kunnen worden gemonteerd. Hierdoor schijn geen licht naar boven.
- Gebruik van Adaptieve Verlichting: Implementatie van technologie die licht aanpast op basis van activiteit en tijd van de dag.
Resultaten en Voordelen
Door een zorgvuldige toepassing van de meest recente normen en richtlijnen zorgen we ervoor dat:
- Het lichtplan voldoet aan uw wensen én aan de geldende Europese Normen en lichthinderrichtlijnen.
- Lichtvervuiling wordt beperkt en omwonenden minder hinder ondervinden.
- De natuurlijke omgeving behouden blijft, wat bijdraagt aan biodiversiteit.
- Energie efficiënt wordt gebruikt, wat kosten bespaart en duurzaamheid bevordert.
- Werkplekken veiliger en prettiger worden door adaptieve verlichting.
Samen naar een Duurzame Toekomst
Bij Yourlight zijn we toegewijd aan het leveren van verlichtingsoplossingen op maat die niet alleen functioneel zijn, maar ook verantwoord omgaan met uw medewerkers, het milieu en de samenleving. Wil je meer weten over hoe wij je kunnen helpen met een duurzaam verlichtingsplan? Neem gerust contact met ons op!